ناباروری و روش های درمان آن

ناباروری یکی از دغدغه های زوجین می باشد و یکی از استرس زا ترین مشکلات زناشویی به شما می رود. درمان ناباروری با روش های مختلف انجام میگیرد و این مشکل تا حد زیادی قابل درمان می باشد. ناباروری را میتوان با دارو، جراحی، تلقیح درون رحمی اسپرم (IUI) و یا فناوری های دیگر درمان کرد.

روش های دارویی و تلقیح درون رحمی اسپرم معمولا همزمان با هم انجام می گیرند.

برای درمان ناباروی در ابتدا پزشک براساس عوامل موثر در ناباروری، سول مدت ناباروری، سن زوجین، اولویت درمانی آنها و … یکی از روش های درمانی را تجویز می نماید.

امروزه روش های جدیدی برای درمان این مشکل به کار گرفته میشود که برای هر زوجی میتواند متفاوت باشد. هزینه درمان نیز بر اساس روش متفاوت است و به شدت مشکل زوجین بستگی دارد.

انواع روش های درمان نازایی

ناباروری در مردان میتواند علت زمینه ای داشته باشد و با دارو، جراحی یا تکنولوژی های پزشکی حل شود. درمان دارویی و جراحی عموما توسط پزشک اورولوژیست متخصص در زمینه ناباروری کنترل میشود. متخصص غدد درون ریز نیز برای درمان ناباروری فاکتورهای درمانی مردانه، تلقیح درون رحمی اسپرم  (IUI) و یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) را پیشنهاد کند.

درمان ناباروری با درمان اختلالات STD و STI

بیماری های مقاربتی (STD) می توانند روی تولید مثل تاثیر گذار باشند. اگر یکی از زوجین به بیماری های منتقله آمیزشی یا عفونت قارچی مبتلا باشد، باید پیش از اقدام به بارداری آزمایش دهد.

تحقیقات سازمان بهداشت جهانی نشان داده است که تنها در سال 2012 حدود 273 میلیون مورد STI قابل درمان در بزرگسالان (گروه سنی 15 تا 49 سال) گزارش شده است. از این تعداد 128 میلیون بزرگسال از کلامیدیا، 27 میلیون از سوزاک و 101 میلیون نفر از تریکومونیازیس و 18 میلیون از سفلیس رنج میبرند.

به طور کلی بیماری های آمیزشی مسری میتواد منجر به عفونت شود و احتمال انتقال ویروس HIV را نیز بین زوجین بیشتر میکند. ایدز سبب نقص ایمنی بدن میشود و در زنان میتواند موجب نازایی گردد.

کلامیدیا یک بیماری مقاربتی شایع است که موجب التهاب بیضه ها در مردان میگردد و منجر به انسداد اپیدیدیم می گردد. بیضه ها توسط اپیدیدیم به دستگاه تناسلی زن متصل میشوند.

انسداد در اپیدیدیم می تواند منجر به مشکلات دستگاه تناسلی مردان شود و تاثیر منفی روی باروری داشته باشد. این عارضه چنانچه درمان نشود، میتواند موجب التهاب لگنی یا PID گردد. درمان این اختلال جزو اولین روش های درمان ناباروری در مردان است و باید پس از آزمایش اقدام به درمان گردد.

درمان ناباروری با بررسی آندومتریوز

اندومتریوز نوعی اختلال است که در آن بافت هایی داخل رحم، لوله های فالوپ و خارج از تخمدان یا روده ها رشد میکنند. این عارضه در بسیاری جهات بر باروری زنان تاثیر میگذارد و علائم مشخص و رایجی دارد.

آندومتریوز تنها با روش لاپاراسکوپی قابل تشخیص است و سطح شدت بیماری از این طریق مشخص میگردد.

داروهای مورد استفاده برای درمان ناباروری

کلومیفن سیترات (Clomid)

 این دارو با اثر گذاری روی غدد هیپوفیز سبب تخمک گذاری میشود. این دارو خوراکی است و اغلب برای زنانی تجویز میشود که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا مشکلات دیگر مربوط به تخمک گذاری می باشند. همچنین زنانی که با تخمک گذاری طبیعی هستند نیز مصرف این دارو موجب افزایش تعداد تخمک های بالغ میشود.

لتروزول (Femara)

 این دارو را بدون تجویز و برای تحریک تخمک گذاری میتوان مصرف کرد. مصرف لتروزول سطح پروژسترون در زنان را کاهش میدهد و باعث میشود مغز به طور طبیعی FSH بیشتری تولید نماید.

این دارو برای تحریک تخمک گذاری در زنان با عارضه PCOS استفاده میگردد و تعداد تخمک ها را در زنانی که تخمک گذاری نرمال دارند بالا میبرد. این دارو هم خوراکی است و به منظور درمان ناباروری در مردان نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد.

گنادوتروپین یائسگی انسانی (hMG)

این دارو با نام تجاری Menopur، Repronex یا Pergonal عرضه میشود و تزریقی می باشد. از این دارو برای درمان ناباروری در زنانی که دارای مشکلات غده هیپوفیز هستند و به این علت تخمک گذاری در آنها رخ نمی دهد، کاربرد دارد. مصرف گنادوتروپین مستقیما روی تخمدان ها تاثیر می گذارد و رشد تخمک های بالغ را تحریک میکند.

هورمون محرکه فولیکولی (FSH)

این دارو تزریقی است و عملکردی همچون داروی hMG دارد. مصرف آن روی رشد تخمک های بالغ در تخمدان ها تاثیر می گذارد.

آنالوگ هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) و آنتاگونیست‌های GnRH

این دو دارو روی غده هیپوفیز تاثیر می گذارند و مانع از تخمک گذاری در زنان میشوند. مصرف این دارو ها در طول چرخه لقاح آزمایشگاهی و برای کمک به آماده سازی رحم برای انتقال جنین نیز تجویز میشوند. این دارو به  دو شکل تزریق و اسپری بینی عرضه میشود و در دسترس می باشند.

متفورمین (Glucophage)

این دارو برای زنانی که بدن آنها در مقابل انسولین مقاوم است و دچار دیابت یا PCOS  می باشند، کاربرد دارد. مصرف این دارو سطح هورمون های مردانه را در زنان مبتلا به این اختلالات کاهش میدهد و به بدن کمک میکند تا تخمک گذاری انجام گیرد. 

این دارو گاهی در ترکیب با FSH یا کلومیفن سیترات نیز مصرف میشود. باید گفت این دارو خوراکی است.

بروموکریپتین (Parlodel)

این دارو با نام تجاری Dostinex عرضه میشود که به دلیل مقادیر بالای پرولاکتین برای زنانی که مشکلات تخمک گذاری دارند تجویز می گردد. این دارو خوراکی است.

نکته مهم درباره درمان دارویی ناباروری

مصرف برخی داروهای درمان ناباروری می تواند احتمال بارداری دو قلویی یا چند قلویی را بالا ببرد. مادرانی که چند قلو باردار هستند در دوران بارداری مشکلات بیشتری خواهند داشت و در معرض زایمان زودرس قرار میگیرند. نوزادان زودرس به میزان زیادی در معرض مشکلات سلامتی و رشد قرار دارند.

درمان ناباروری با تلقیح درون رحمی (IUI)

تلقیح درون رحمی یا IUI پیشرفته ترین روش درمان ناباروری در دنیا به حساب می آید. این روش لقاح مصنوعی نیز نامیده میشود که در طی آن اسپرم های آماده شده در رحم زن کاشته می شوند. گاهی پیش از انجام IUI درمان دارویی نیز برای زنان در نظر گرفته میشود. به طور کلی این روش برای درمان ناباروری در موارد زیر کاربرد دارد:

• ناباروری خفیف فاکتور مردانه
• درمان دلایل ناشناخته ناباروری در زوجین

درمان ناباروری با فناوری کمک باروری (ART)

روش درمانی ART شامل تمام درمان هایی است که برای ناباروری کاربرد داند. طی این روش تخمک یا جنین در خارج از بدن مدیریت میشوند. نوع اصلی ART، لقاح آزمایشگاهی یا IVF می باشد.

انواع فناوری ART

درمان ناباروری IVF به معنی بارداری خارج از بدن است. تخمک و اسپرم در محیط آزمایشگاه با هم ترکیب میشوند تا جنین ایجاد شود. جنین پس از سه تا پنج روز به رحم مادر انتقال داده میشود و حتی میتواند برای آینده منجمد گردد. زمانی که جنین یخ زده آب شود، به رحم مادر منتقل خواهد شد. به پروسه انتقال جنین فریز شده (FET) گفته میشود.

تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم

این روش نوعی از درمان ناباروری برای مردان است که در ان یک اسپرم به تخمک بالغ تزریق میشود. جایگزین ICSI لقاح معمولی است که در آن تخمک به همراه تعداد بالایی اسپرم در پتری دیش قرار میگیرند و اسپرم به تنهایی بارور می گردد.

روش ZIFT و GIFT

در روش ZIFT، زیگوت به لوله فالوپ و یا جنین به لوله های رحمی منتقل میشود.  در روش GIFT یا انتقال گامت به لوله فالوپ که نوعی دیگر از روش ART می باشد، با استفاده از ZIFT لقاح در آزمایشگاه رخ میدهد و سپس جنین بسیار کوچک به جای رحم به لوله فالوپ منتقل خواهد شد.

روش GIFT شامل انتقال اسپرم و تخمک به درون لوله فالوپ است و لقاح در بدن زن رخ میدهد.

نکات مهم پیرامون روش درمانی ART

اقدامات ART شامل استفاده از تخمک های اهدای، اسپرم اهدایی یا جنین اهدایی است. تخمک های اهدایی گاهی برای زنانی استفاده می شوند که توانایی تولید تخمک ندارند.

اگر زن یا مردی مبتلا به بیماری های ژنتیکی باشد که امکان انتقال آن به جنین وجود دارد، برای باروری از تخمک اهدایی استفاده میشود.

زنانی که تخمدان دارند، اما رحم ندارند، میتوانند از رحم اجاره ای استفاده کنند. این روش برای زنانی که به علت بیماری های جدی قادر به بارداری نیستند نیز می تواند استفاده شود. در این رایط زن از تخمک خود استفاده میکند که توسط اسپرم همسر او بارور شده است. جنین در داخل رحم اجاره ای قرار میگیرد تا رشد کند.

درصد موفقیت این روش متفاوت است و به عوامل گوناگونی بستگی دارد. عواملی از جمله کلینیکی که این کار در آن انجام میشود، سن زن مورد نظر برای رحم اجاره ای و علت ناباروری در موفقیت این روش تاثیر دارند.

توجه به این مسئله مهم است که درمان ناباروری با روش ART بسیار هزینه بر است و عوارض را نیز در پی دارد. مزیت این روش فرزندآوری برای زوجینی است که قدرت باروری ندارند. اما عوارضی همچون بارداری چندقلویی را نیز به دنبال خواهد داشت.

البته با محدود کردن تعداد جنین پیش از ورود به رحم می توان از این مشکل جلوگیری کرد.

 درمان نازایی با جراحی

یکی از روش های درمان ناباروری، جراحی یا لاپاراسکوپی می باشد. این روش بسیار کم عارضه و راحت است و خطرات کمی را برای بیمار به همراه دارد.

در این روش، دو یا سه سوراخ روی شکم بیمار ایجاد میشود و از طریق دوربین های دیجیتال ریزی که داخل لوله فالوپ قرار می گیرند، رحم و تخمدان از نظر چسبندگی، ایجاد توده، کیست و تحریکات عصبی معاینه خواهند شد. این روش به منظور قرار گیری تخمک در لوله نیز مورد استفاده می باشد.

برای درمان چسبندگی رحم و تخمدان گاهی جراحی تجویز میشود تا کیست های موجود برداشته شوند. این روش معمولا در صورت عدم جواب دهی روش های دارویی انجام می گیرد.

درمان ناباروری با لیزر درمانی سطح پایین (LLLT)

لیزر درمانی از جدیدترین روش های درمان ناباروری در زنان و مردان است. مطالعات جدید نشان داده برای ایجاد ارتباط بین بهبود باروری طبیعی و لیزر درمانی میتوان از این رو استفاده کرد. برای حمایت از لیزر درمانی تحقیقات زیادی انجام گرفته و درمان با لیزر در سطح پایین (LLLT) برای زنان و مردان انجام میگیرد.

لیزر با قدرت بالا معمولا در پروسه های پزشکی با هدف ایجاد برش یا از بین بدرن بافت استفاده میشود. از لیزرهای سطحی پایین میتوان برای تسکین درد و تحریک یا بهبود عملکرد سلول ها نیز استفاده کرد.

از این روش همچنین به طور اختصاصی برای بهبود ناباروری در زنان استفاده میشود و به تحریک و افزایش جریان خون در اندام تناسلی کمک میکند.

این اقدام منجر به افزایش تولید انرژی سلولی میگردد و کیفیت تخمک را بالا خواهد برد. در ابتدا این روش با آزمایش 47 نفر شروع شد که 16 نفر از آنها موفق بودند.

برخی نکات درباره لیزر سطح پایین یا LLLT

این روش به علت موفقیت فوری گسترش یافت. تعداد افراد تحت مطالعه به 701 نفر افزایش یافت و از این تعداد زن، 3.22% آنها به بارداری رسیدند.

بیش از 50 درصد این بارداری ها منجر به زایمان نوزاد زنده شد و هیچ عارضه ای در پی نداشت. این روش یک تکنیک بدون درد است و میتواند برای درمان ناباروری در هر زنی استفاده شود.

این روش برای درمان ناباروری در مردان، درصد سلول های اسپرم زده را افزایش میدهد و تحرک سلول ها را بهبود میبخشد. متخصصین باروری به دلیل اثرگذاری بالا و نبود درمان های جایگزین برای این روش، آن را یک درمان اساسی به ویژه برای درمان ناباروری آقایان می دانند.

محققان بر این باورند که به علت ایجاد کمترین عوارض جانبی، باید تا حد ممکن به طور گسترده از LLLT استفاده شود.